18. Лист Костя Горбаля до Антона Кобилянського

Ljviv. 1. Studnia 1861.

Ne vidvolikuju dovho vidpysaty ty. Kažeš: deščo ta bohato! naj i tak bude.

Nasampered ščo do Fedjkovyča. V moich očech vydavav my sie vse vin obslonenyj nimbusom. Teper ščez vže t(oj) nimbus i vydžu ho lyš jak čolovika, kotromu vse takij po trocha slavy zachočuje sie. Ciniu jeho jak poeta duze vysoko – vyšče jak Didyckij jeho ocinyty chotivby, ale odnoho ne možu mu vvbačyty. Cuvjem ščo vin do Didyckoho peredav krasnu viezanku poezyj svoich do druku, zvycajne do verchovodnyka. peršoho poety i narodolubcie, – i z dyva my ne schodyt; ščo toj čolovik zizvolyv, ščoby Didyckij poezyi toti. de uvažieje popopraviev abo ščo choče z nymy zrobyv. – Baču. pryslav takže Didyckomu Sonet, a začynaje sie: Bojane Bohdane, soloviju pivce… maješ! Didyckij vže j Bojan. Radbym znaty, су D. maje de jaku litymacyju. ščoby sie vykazav, су vin z Bojaniv су nie. Буй-Туръ Всеволодъ то ne litymacyja, ale testimonium paupertatis. Znaje toto dobre Р. Fedjkovyč, bo rnusiv kuštovaty poezyj D-ho. ale tym ciesom zabuv na toto ta zakadyv D-u ščo hodi! Ože ščo nedavno z odnymy dijalo sie. toto samo z druhymy začynaje sie. Lyš ščo nachvalyly sie oden druhoho: D. i Ustyjanovyč – vže i novyj spivnyk. Ale i toto by šče uvijšlo, koby chotj nadaljše ne davav sie tak poneviriety, ta šče Didyckomu, kotryj tuj tuj kurs stratyt.

Znaješ, vže Slovo v diskredyti. Znaju mnoho molodšych liudej. ščo protyviat sie čym raz tij bludnoj tendencyji, jaku malo «Slovo», domahajut sie lipšoj stravy vid Rodymciv-pysateliv – patres gentis ruthenicae – jak ich zvut. Hovoriet rozumnijše o Holovackim, kotroho přizvaly (zapevne. ščoby imie jeho v Historyi kultury rusk. naroda vičnym zrobyty), Galavaсkoj. Oj tož bo i čolovik liubyj! a jeho prelekcji to zoloto, ale zle kažu: mid i moloko, ščo plyne ta vse plyne. Dla prykladu udilu ty kiljka sliv, ščom sie въ Ljvovi navčyv: Язиковѣдцами. столько, боліє (bilše). даліє (dalie), сличалъ-емъ (porivnav-jem). звукоподражаніє природи, соотвѣтствующій. паралельно, одъ куда преобладаєтъ…

Chotivjem do Fedjkovyča pysaty i jemu ščyru pravdu skazaty – za kilko piznavjem sam – ale počekaju šče kiljka dniv. až jeho poezyji vyjdut v sjvit, ta potim za odnym zachodom može mu takže ščo napyšu ščo do jeho osoby i miscie. Tut hovořeno vže o tim, nim ty do mene napysav. Kiljkoch ščerišych rusyniv zahadaly literaturne pysjmo: Večernyсi vydavaty v jazyci naridnim. Zaprosiet pevno i F(edjkovyča), – bude mav de popysovaty sie, ta može i lipše bude jak v Slovi. Ale na tim ne konec. Oden tu hidnyj čolovik, vid vydilu sejmovoho Lavrovskij obiciev navet staraty sie, ščoby F. konče de v dobrym miscy pomistyty. Buvjem raz z odnym semynarystom, čemnym chłopcem, za dlia toho u Lavrovskoho, ale tohdy ne vypadalo mu do ladu dovho o tim balakaty. Zdaje my sie. tak čuty, sčo može piddadut pid jeho nadzir Drukarniu Stauropyg(ijsku) – može šče ščo – za ričnu pensyju – čej z 700 fl. – tak aby ne mnoho trudu mav i bilše literaturov zajmaty sie mih. Pry tim mih by i sirak i kresaniu nosyty. [Nyni 2-oho kazano my do Fedjkovyča pysaty, ščo može maty abo pry Stauropygii misce za 800 fl. – mavby velykij trud, ale mih by sobi trymaty pomičnyka – abo, sly choče; misce pry uriedi cisarsk(im) za 500 fl. – jabym mu radyv perše, bo zavše buvby svobidnijšym. – Ščo ty? Zaraz pyšu do neho].

V Stauropyg. bractvi skladajut takže skladky na pidpomohu bidnych školieriv-akademikiv; zložyly do teper kolo 1060 reńskich nov. Vže i meni daly 10 fl. Ale jak prykro bulo my, kolym brav v svoji ruki?! Ne uviryš! Koby vidky, radbym jak najborše vid daty.

Pered kiljkoma nediljmy zahadaly buly poljski akademiki zaprovadyty: Towarzystwo wzajemnej pomocy, – do toho mohly naleziety akademiki zvyčajni (ordentliche), immatrykulowani. Zibralysmo sie de jaki do odnoji sali (na) «Walne zgromadzenie», tam začiely popysuvaty sie movamy, oratiamy-peroratiamy, dalej superečka mežy rusynamy i poliakamy, sesi radyby solidarnistj akademicku utrymaty – jakjsj zahaljnyj zviezok zavesty, ščoby universytet Lvivskij polskim mih zvaty sie (niby to tak malo buty). Oden z žydkiv promovyv, stojičy na lavci, hrimkym slovom naprotiv druhoho – my tutaj nie žydzie, my žydzie v synagodze – tutaj my tym, cym všyscy, čego tutaj żadną шіаrą wymowić nie mogę (Řusyny tolkovaly sobi, ščo vsi majut buty poliaki. protestovaly, chotily svoji interesa zabezpečyty, – skincylo sie na ničym). Tak to u nas z tovarystvamy. Javno ne udaje sie. bo odni paraližujut druhych, – vřešti су i uried pozvolyv by na vsio. Chotily tu torik akad(emičnu) čyteljniu zavesty – policyja ne zizvolyla. Tychcem taki ričy robyty, to ne udalo by sie, chotjby i kiljkoch naležielo, bo mežy kiljkoma znajdę sie vse odna vivcie paršyva.

Semynaria ruska – to maj že hirše, jak davnijše bulo, bo teper i spivu nema luckoho, ot takie, ščo i hovoryty niščo. Molodyki baviet sie v patryotyzm: poljski panyčyki šliechocki hovoriet šumno, pyšut składno, ščo sie vlize, ale bez chisna: Rusyny znov dumajut (bo vidaj Rusyn lyš dumaty znaje, każe Hrycj Nadvoronjskij); ščo buvalo Jakimovyč do tebe pyše, toto učuješ vid neodnoho – leibhaftig! Dejaki tak zabuly sie, zdurnovatily. ščo rizjnia Waršavska v ich očech ne hanjbov i vony potakujut: Dobre robiet moskali – naj biut – i vony byly… tak im třeba… A oden teolog universitatis leopol. argumentuvav my, kolym mu perečyv jeho «мнѣніе» i skazav, ščo aby tak hovoryty, třeba buty bez holovy, bez sercie, bez česty, trzeba, sie wyzuč z wszelkiej uczciwości, – ščo Царь россійскій має вѣдавъ лѣпшу голову, якъ ти – тай знає лѣпше, якъ собѣ въ такôмъ разѣ поступити. Piznavaj z toho, ščo vže za duch u nas vije (ne vsi tak hadajut, pravda)! Oden znov vznis slovo taj kaže: ščo nam o takych ričach hovoryty – ne naša rič rozsudyty, ščo povynno buty i jak, my ne kompetentni. Ja znov vidpoviv mu: to sly sie tak počuvaješ, to chotj pravdu hovoryš. Ja vže kompetentnyj do toho.

Haker dohryvaje vže vidav svoju roliu druhu, jako rusyn су tam «покровитель русинôвъ». Dovhyj čies zavodyv rej po kaviarniach, jeho slovo bulo jednym zakon, a druhym «соблазнь». Teper vidaj vže nimcem. bo distav, jak čuty. suplenturu u Bernadyniv. Ja jakosj ne možu ho duže šiecowaty.

Z Černovec ne čuju ničeho, ščoby zajmrylo. Odnoho Popeskula vydiv, jak ho povezly zyliznycev do Vidnie na učenoho. Momu bratovy ide v Černivcech dobre, baču. De obertaje sie tvij?

Су ty distav knyžky vid Kulisa? Ja choču sie dovidovaty. cy nema ich de v Černivcech, ta kobys my dav vlast pro formu, rozumije sie i vidobraty ich. Najlipše. парушу sam do Černovec, ščoby vidtam siudy pid mojov adresov pryslaly.

Kolo sviet rizdvynnyeh budu sam do Petersburga pysaty za knyžkamy. Poskladaly dekotri kilka reńskich, zložut šče šcosj – taj pišle sie. Malo takich, ščo dobre pijmajut cilj literatury, jaka vona buty povynna ta do coho vesty. Velyka čiestj bažyt literatury kastovoji – podilu, a pro prostactvo bajduze.

Na novyj rik v večir prydybavjem napastj: opiv do 9 zdybaviem dvoch žovnieregiv; idut i nechtolyciu z sobov vedut, ja idu, obchodžu bidu na trotoary. a oden drab nachilyv sie, protieh ruku taj ani sposterihjem sie, udaryv mni po ruci. Takie to u nas Aufrechthaltung öffentlicher Ordnung. Demonstracyji rozhaniejut bagnetamy, žovnieryska podufali. napastujut liudej, – су to konstytucyja, су to majut buty symptomaty epidemyji Waršavskoj?

Na teper dosytj. Buvaj zdoruv!

Kostj Horbalj.

Примітки

v jazyci naridnim – з того видно, що лист з 1861 рику, хоч на нім написано, може чужою рукою, 1863. – О. М.

Подається за виданням: Писаня Осипа Юрія Федьковича. – Львів: 1910 р., , с. 24 – 27.